Als er één onderwerp gevoelig ligt, dan is dat wel racisme. Zowel in de politiek als daarbuiten. Van het Sinterklaasfeest en straatnamen tot migratie en vluchtelingen; alles staat vandaag de dag ter (felle) discussie.
Expliciet racisme
Juist omdat het zo gevoelig ligt, vinden veel mensen het moeilijk om hier goed mee om te gaan. Bijna niemand wordt graag racist genoemd. Dat mensen zo fel reageren op een beschuldiging van racisme, komt doordat er een taboe heerst op expliciet racisme, waarbij mensen daadwerkelijk vinden dat het ene ‘ras’ inferieur is aan het andere. Maar racisme is meer dan dat. Er zijn vele andere associaties, meningen of gedragingen die je niet terugvindt in Mein Kampf, maar die wel degelijk onder verschillende definities van racisme vallen.
Impliciet racisme
Tegenover expliciet racisme staat bijvoorbeeld impliciet racisme. Ook als je op bewust niveau geen voorkeur hebt voor de ene groep boven de andere, kun je onbewust toch andere en soms zelfs negatieve associaties hebben bij bepaalde groepen mensen. Met de Implicit Association Test kun je kijken in hoeverre dat ook voor jou geldt. De impliciete voorkeuren die deze test meet zijn het resultaat van ervaringen en beelden die je van jongs af aan hebt meegekregen.
Institutioneel racisme
Daarnaast wordt er veel gesproken over institutioneel racisme. De hoofdrolspeler in de film ‘Dear White People’ van het Amerikaanse Democracy Now definieert dit als volgt: “Black people can’t be racist. Prejudiced, yes. But not racist. Racism describes a systematic advantage based on race. Black people can’t be racist since we don’t stand to benefit from such a system.”
Institutioneel racisme zie je bijvoorbeeld terug op de arbeidsmarkt: voorbeelden te over van situaties waarin werkgevers de voorkeur geven aan mensen met een ‘Nederlandse’ achternaam boven sollicitanten met een ‘niet-Nederlandse’ achternaam of uiterlijk. Of waarin mensen wel worden aangenomen, maar weinig doorgroeimogelijkheden krijgen. Maar denk ook aan lagere verwachtingen binnen het onderwijs of aan etnisch profileren, zowel door politieagenten als bij uitgaansgelegenheden.
Zoektocht
Als Critical Mass brengen we mensen op een creatieve manier (weer) met elkaar in gesprek. Niet door te vertellen wat mensen moeten zeggen, vinden of denken, maar wel door een persoonlijke zoektocht en kritische (zelf)reflectie te faciliteren. Ook – of misschien wel juist – wanneer die zoektocht leidt tot ongemakkelijke feiten. We confronteren je met verborgen voorkeuren en (onderhuids) racisme. We onderzoeken de rol die geschiedenis, cultuur en macht daarbij spelen en zoeken naar duiding door opinie en debat. We nodigen jou uit om met ons op onderzoek te gaan, omdat bewustwording de eerste stap is naar verandering.
Maar we gaan ook verder. In projecten zoals Met andere ogen werken we aan concrete handelingsperspectieven en verantwoordelijkheid nemen. Ook of misschien wel juist met witte deelnemers. Want waar praktisch niemand (bewust) racistisch wil zijn, herkent iedereen zich in de positie van omstander. Hoe grijp je in? Wat kun je zeggen? En wat móet je doen, zeker wanneer je docent, leidinggevende of HR-manager bent.
Onderwijs jezelf
Institutioneel racisme speelt niet alleen op straat, op het werk en in de media, maar ook op school en in de klas. Als Critical Mass willen we docenten en schoolleiding wijzen op institutioneel racisme en blinde vlekken die wij allemaal hebben, en die niet op de laatste plaats ook binnen het onderwijs spelen.
Een eerste stap in het bespreekbaar maken en tegengaan van racisme en sociale ongelijkheid, is (zelf) weten wat er speelt, onderzoeken wie je bent en je eigen positie binnen deze systemen en debatten kritisch te bevragen.
Op onder andere de website Wit Huiswerk vind je handige tips voor witte mensen die zich in de strijd tegen racisme willen verdiepen. Met boeken, documentaires, podcasts en korte video’s. Wij raden iedereen aan om zich hierin te verdiepen en in actie te komen op een manier die bij jou past.
