Het gevoel ‘om ergens bij te horen’ is een belangrijke basisbehoefte van de mens en een belangrijke fundamentele eis voor veiligheid, succes en mentale gezondheid.
Buitensluiten is kort gezegd een situatie waarbij één persoon (of een bepaalde groep, in het geval van discriminatie) de toegang wordt ontzegd tot het wij-gevoel. Jij hoort niet bij ons! Jij mag niet mee doen!
Cyber ball
De Amerikaanse hoogleraar sociale psychologie Kipling Williams doet al 20 jaar onderzoek naar ostracisme (= buitensluiten) aan de hand van het spel Cyberbal. Een computerspel waarin met een bal wordt over gegooid en de computer het overneemt waardoor je of wordt ingesloten of wordt buitengesloten. Hij kwam erachter dat iemand die wordt buitengesloten echte pijn voelt. “Je hersenen registreren dat werkelijk als pijn, die niet is te onderscheiden van bijvoorbeeld een prik in je vinger.”
We denken vaak dat iemand negeren minder erg is dan pesten of geweld, maar dat is niet zo. Uit zijn onderzoek blijkt dat iedereen dezelfde emoties ervaart: ongemak, verdriet, boosheid en een extra behoefte aan sociale aandacht.
Buitensluiting
Onze installatie Buitenspel (onderdeel van het project Expeditie VRIEND&VIJAND) is geïnspireerd op Cyberball. Leerlingen zitten naast elkaar, gescheiden door schotjes. Ze gooien online een bal naar elkaar over. Na twee keer gooien neemt de computer het spel echter, zonder dat de spelers het doorhebben, over en krijgen alle leerlingen de ervaring dat ze worden buitengesloten. Na het spel voeren leerlingen een gesprek over buitensluiten. Herkennen ze het gevoel? Waar zien ze het gebeuren? Wat kun je doen als je het ziet gebeuren, of als het jezelf overkomt. Samen met de Universiteit van Tilburg hebben we we een online variant ontwikkeld die nu in het klaslokaal gespeeld kan worden!
Empathie
Onderzoek van de Radboud Universiteit laat zien dat vriendschap helpt tegen buitensluiten. In onze projecten (VRIEND&VIJAND, Verhaal van mijn vlucht, Met andere ogen) bieden we de ruimte om elkaar te leren kennen, om van perspectief te wisselen en vergroten we empathie. Beter weten hoe het voelt om buitengesloten te worden, te weten wat je kan doen, elkaar beter te kennen stimuleert ingrijpen in vervelende situaties. Het helpt om met elkaar afspraken te maken over wat voor groep je wilt zijn. Hoe wil je met elkaar omgaan? Onze werkvormen en installaties openen daar het gesprek over.
