Doorontwikkeling projecten
Binnen onze projecten en zo ook zeker binnen ons project Code MBO zoeken wij continu naar situaties die aansluiten op de belevingswereld van mbo studenten. Door herkenbare en actuele dilemma’s en thema’s te onderzoeken, leren de studenten een mening te vormen en zich te uiten over situaties die schuren in hun leven. We maken gebruik van de huidige Code MBO werkvormen en/of dilemmagames en maken continu nieuwe content, nieuwsitems en ontwikkelen vraagstukken die te maken hebben met thema’s die op dit moment een rol spelen in het leven van een student.
‘Ik zat net in een overgang waarbij ik een deel van mijn vaste baan wilde gaan opzeggen om voor mezelf te gaan beginnen. Ik wilde meer betrokken zijn bij iedereen die iets maakt. En dan het liefst in de richting van films, documentaires en theater. Ik heb namelijk zelf vroeger geacteerd. Ook ben ik inmiddels al 20 jaar docent en heb ik journalistiek gestudeerd dus het leek me geweldig om het culturele met het educatieve te kunnen combineren. Toen ik de oproep voorbij zag komen om scenario’s te schrijven voor Met Andere Ogen viel alles op zijn plek. Het raakte aan educatie, emancipatie, schrijven maar ik mocht zo ook iets maken en verzinnen.
Toen ik Karin aan de telefoon sprak voelde ik meteen een connectie alsof ik haar al heel lang kende. Ik had meteen zin om met haar te gaan werken. Het gevoel zat direct goed en volgens mij was dat wederzijds want ik kreeg de opdracht.’
Situaties van wij-zij denken en polarisatie in de klas zijn vaak situaties waar je je als docent niet goed op kunt voorbereiden. Het kan over allerlei verschillende thema’s en context gaan waar jij mogelijk nog niet alle ins-en-outs van kent en het overkomt je op een moment dat je het niet verwacht of dat het eigenlijk niet goed uitkomt.
Toch is het iets waar je als docent iets mee zal moeten. Studenten vormen nu eenmaal hun eigen kritische meningen en die komen soms lijnrecht tegenover die van de ander of van jou als docent te staan. Dit vraagt van jou als docent om jouw grenzen te bepalen en waarborgen, maar ook om ervoor te zorgen dat iedereen zich gehoord en veilig voelt binnen het klaslokaal.
Wij geloven dat het leren omgaan met wij-zij denken en polarisatie in de klas een essentieel onderdeel moet zijn van iedere docentenopleiding. Zodat docenten in wording goed worden voorbereid om deze lastige maar noodzakelijke gesprekken in goede banen te leiden en zodat zij bekend zijn met hun handelingsopties.
We snappen het als de moed je soms in de schoenen zakt wanneer je naar de berichtgeving rondom Ter Apel kijkt, de demonstranten bij de opvangcentra ziet staan die ‘hun omgeving willen beschermen tegen verovering van buitenstaanders’ en het beleid dat nog steeds veel te wensen overlaat. We leven in een tijd waar polarisatie en haat de overhand nemen en beeldvorming in de media doet daar nog een schep bovenop. Toch willen we je nogmaals vragen om vol te houden, beter te doen, om mensen met reden om te vluchten als medemens te zien en te handelen vanuit compassie en rechtvaardigheid. Hier is moed voor nodig. Moed om het gesprek te blijven voeren. Het gesprek met jezelf, met je omgeving en de politiek.
Sinds 2018 gaan we o.a. met onze installatie Met andere ogen op een interactieve manier door heel Nederland het gesprek aan over racisme, uitsluiting en discriminatie. Door middel van Virtual Reality krijg je een inkijkje in verschillende situaties van sociale uitsluiting. We maken blinde vlekken zichtbaar en ongemak bespreekbaar. We geven een stem aan verschillende groepen en leggen vooroordelen en stereotyperingen bloot.
Sinds kort hebben we deze ervaring uitgebreid en daar zijn we enorm trots op! We hebben een vorm ontwikkeld waarmee je door de Met Andere Ogen niet alleen bewustwording creëert van de verschillende perspectieven, aannames, vooroordelen en coping mechanismen, maar deze ook gaat doorbreken en wegnemen voor een diverse en inclusieve werkomgeving. Tijdens onze verdiepingstrainingen krijg je praktische tools aangereikt om te oefenen met het stellen van grenzen en uit te nodigen voor het gesprek voor een inclusieve omgeving.
Door het oefenen van gesprekstechnieken samen met een ervaren gesprekstrainer krijg je meer vertrouwen om lastige thema’s niet uit de weg te gaan maar juist bespreekbaar te maken. Je gaat naar huis met een gevulde toolbox met direct toepasbare werkvormen, ontworpen om iedereen aan het woord te laten en de werkomgeving veilig te houden voor iedereen. We stimuleren hiermee de actiebereidheid waardoor je vanuit een gelijkwaardige basis met zijn alle aan een inclusieve werkomgeving werkt. Van omstander naar upstander dus!
Meer informatie over Met Andere Ogen vind je hier
Ben je benieuwd geworden naar een paar van deze praktische tips? Lees dan hieronder verder voor welke stappen jij zelf kunt nemen in lastige situaties als individu of als organisatie.
Trekker terreur en Dreigboeren
Een ongeschreven wet voor journalisten: media moet prikkelen. Krantenkoppen met termen als ‘Trekker terreur’ of ‘Dreigboeren’ in combinatie met indrukwekkende beelden van blokkades en files van tractors op de snelweg halen nou eenmaal eerder het nieuws dan de genuanceerde middenstem. Dit onzichtbaar overtuigen met slim gekozen woorden en beelden valt onder framing. Bij framing gebruik je woorden waaraan veronderstellingen, emoties of beelden kleven. Zo zegt een makelaar: ‘volksbuurt’ en een ambtenaar: ‘achterstandswijk’. De feiten zijn hetzelfde maar je interpretatie wordt beïnvloedt door de manier waarop de informatie is verpakt.
Polarisatie in het debat
De media kiest waarop zij inzoomen, wat ze buiten beeld laten en wie er een podium krijgt. Helaas lijkt er soms weinig ruimte te zijn voor nuance, bijvoorbeeld zoals bij het boerenprotest. Het zijn vaak de extreme quotes die je terugleest, of de felle discussies bij praatprogramma’s. Hierdoor krijgen we vanuit het nieuws een bepaald beeld over de werkelijkheid en worden polariserende meningen uitgelicht.
Word een kritische nieuwsconsument
De eerste stap om een kritische nieuwsconsument te worden is om je bewust te worden van framing. Verdiep je in hoe de media werkt. Word je ervan bewust dat de media vaak dingen groter maakt, de neiging heeft om vooral over problemen en conflicten te berichten en vaker de extremen kanten belicht waardoor je een eenzijdige kijk op een onderwerp krijgt. Neem ook niet zomaar alles aan als waarheid. Ga met een kritische blik op zoek gaan naar aanvullende mediakanalen, data en feiten om zo je eigen mening te vormen over het onderwerp. Je bewust zijn van framing in het nieuws geeft ruimte om kritisch te kijken naar informatie. Het betekent natuurlijk niet dat alles onwaar is maar het geeft je handvatten om gelijkwaardiger naar de wereld om je heen te kijken.
Bewust worden van framing met De Nieuwsmaker
Wij geloven dat het onderwijs een mooi startpunt is om te leren over framing en het worden van een kritische mediagebruiker. Daarom duiken wij met onze online-installatie: de Nieuwsmaker samen met studenten in de wereld van berichtgeving. Gezamenlijk kiest de klas een maatschappelijk thema. De ene helft van de klas maakt een nieuwsitem vóór de discussie en de ander tégen met behulp van de Nieuwsmaker. Hierdoor komen studenten er door middel van ervarend leren achter hoe beïnvloeding van de media werkt. Ze zien zelf hoe hun keuzes in beeldmateriaal en achtergrondmuziek bepalen hoe je naar situaties kijkt.
We spraken Projectleider Sociale Veiligheid College ZuidOost, Sandra van Dam, Docent en coach Izone Jeroen van Dam en Ondersteuningscoördinator Gemini College Marijke Biesot over de ‘coronaecho’ die nog steeds voelbaar is op de scholen. Ze vertelden meer over het scholenprogramma VRIEND&VIJAND in de klas van Stichting Critical Mass, over hoe dit een bijdrage levert aan meer verbinding in de klas en over hoe het docenten ondersteunt in het faciliteren van een veilig en positief schoolklimaat.
Het begint met ervaren
10 jaar geleden ben ik ooit gestart als vrijwilliger bij Critical Mass. Er was een 10daagse uitwisseling voor een Erasmus+ programma samen met een Belgische, Tsjetsjeense en Palestijns- Israëlische partner. We gingen in die 10 dagen verschillende kunstvormen inzetten en daarover leren. Het jaar dat ik voor het eerst meedeed verdiepten we ons in ‘Het theater van de onderdrukten’, een methode van Augusto Boal. Dit is een methode waar je spel en theater inzet om lastige situaties te onderzoeken en uit te beelden. Vervolgens ga je met het publiek in gesprek over de mogelijkheden binnen de situatie met als doel om de situatie te veranderen, maar ook om te kijken wat je kunt doen om te zorgen dat deze situaties niet meer plaatsvinden. Dit is precies wat Critical Mass nu nog steeds doet en wat ik zo mooi vind: ervaringsleer: vanuit een gezamenlijke ervaring reflecteren en zoeken naar alternatieven.
#1 Ga het gesprek aan
Om een inclusieve klas te creëren is het belangrijk om open in gesprek te gaan over discriminatie, vooroordelen en diversiteit. Denk samen met je klas hierover na en ga het gesprek erover aan. Hierin kan het helpen toegankelijke gespreksstarters te gebruiken: bekijk filmpjes, praat over het laatste nieuws of doe een spel. Er zijn veel verschillende manieren om gesprekken over discriminatie en diversiteit op gang te laten komen. Nodig je leerlingen/studenten uit om hun mening over de verschillende thema’s te geven. Wanneer er weerstand in de klas ontstaat, vraag hen daarop te reageren. Er zijn veel handige, interactieve tools die dienen als gespreksstarters om te praten over moeilijke onderwerpen. Een aantal voorbeelden van (gratis) werkvormen hier.
Integrale veiligheidscoördinator van mboRijnland, Susan Sants, leerde de online balgame Catch! een aantal jaren geleden kennen via Expeditie VRIEND&VIJAND. Nog steeds wordt de game ingezet als gespreksstarter als het gaat over een inclusief school- en klassenklimaat en wordt de game gespeeld door zowel leerlingen als medewerkers van het mboRijnland. Susan vertelt ons meer over haar ervaringen met de game en wat deze manier van ervarend leren teweeg brengt.
Hoe ga je met elkaar om?
We zijn al een flinke tijd bezig met het nastreven van een veilig en inclusief schoolklimaat op het mboRijnland. Zo hebben we een aantal jaar geleden de VRIEND&VIJAND expeditie op twee locaties ingezet in het begin van het schooljaar. Dit is een rondreizend, interactief project van Critical Mass met vijf ‘confrontatiecontainers’ voor leerlingen en docenten. We wilden onze eerstejaars laten nadenken over: ‘Hoe ga je met elkaar om?’ en ‘Hoe kan jouw gedrag een ander beïnvloeden?’ Dit hebben we inmiddels voortgezet met VRIEND&VIJAND in de klas, waar we de dilemmagames inzetten om het gesprek over gedragsregels aan te jagen.
Opleiden voor een inclusieve samenleving
Destijds speelden we in de containers voor het eerst de online balgame Catch!. We zaten in een kring met de knietjes tegen elkaar de game te spelen. Ik herinner me nog goed dat het veel indruk op me maakte dat je je door zoiets simpels zó kan laten meeslepen. Toen we later op zoek gingen naar een concrete manier om invulling te geven aan onze missie ‘opleiden voor een inclusieve samenleving’ kwam Catch! opnieuw aan de orde. Het leek ons een goede manier om het gesprek over inclusiviteit aan te gaan met zowel leerlingen als medewerkers doordat je mensen zelf laat voelen en ervaren hoe het is om buitengesloten te worden.
Hoe voelt het om buitengesloten te worden?
Het is fijn dat je met Catch!, doordat het heel laagdrempelig is, iedere doelgroep bij het gesprek over inclusiviteit kunt betrekken. Het opent ogen bij mensen die denken: ‘Dit gebeurt niet bij ons’ of ‘Iedereen gaat volgens mij wel open met elkaar om’. Doordat ook die personen het zelf gaan ervaren hoe het is om buitengesloten te worden (en dit soms nog nooit eerder hebben meegemaakt) worden ze ermee geconfronteerd en geeft het input voor een ander soort gesprek. Ze zien sneller in dat er toch nog wel een klus ligt op het gebied van inclusiviteit en staan meer open voor andere perspectieven.
Het maakt écht wat los
Van docenten krijgen we terug dat het ervoor zorgt dat je je voelsprieten eerder kunt activeren als het gaat over buitensluiten en dat je kleine signaleren wat eerder leert op te pakken. Het levert mooie gesprekken op tussen docenten en leerlingen en docenten onderling. Doordat ze het nu zelf hebben ervaren begrijpen ze leerlingen beter en kunnen ze er beter op acteren wanneer er zich situaties voordoen van uitsluiting in de klas. Het is een leuke en eenvoudige game maar het maakt wel écht wat los. Je gaat het eerst bij jezelf zoeken en begint aan jezelf te twijfelen. Je vraagt je af ‘Wat doe ik nou fout?’. Als je daarna met zijn allen in hetzelfde schuitje blijkt te zitten is dat een mooie basis voor het nagesprek en levert het veel begrip op.